CC 2017 Global Zirvesi’nin ardından

Creative Commons 2017 Global Zirvesi, Kanada’nın Toronto şehrinde 28-30 Nisan tarihleri arasında gerçekleşti. Paylaşım ve Ortaklıklar: Sırada Ne Var? temalı zirve dünyanın her yerinden dört yüzün üzerinde kişiyi ağırladı. Katılımcılar arasında politika yapıcılar, karar vericiler, araştırmacılar, eğitimciler, kütüphaneciler, sanatçılar, öğrenciler, tasarımcılar, start up çalışanları ve iş sahipleri vardı. Zirve konu başlıkları copyright reformundan işbirliği ve paylaşımın geliştirilmesine, Creative Commons'ın gelecek stratejileri üzerine çok geniş bir yelpazeye yayılmıştı. 

Üç ana bölüme ayrılan programda; politika ve savunuculuk; topluluk ve hareket; kütüphane, müze, arşiv, açık eğitim, açık veri, açık tasarım, açık donanım, açık tarım gibi ‘açık’ hareketinin alanları, paralel oturumlarda alt konu başlıkları ile ele alındı. Ana salon konuşmaları dışında paralel oturumlarda bu bölümlerdeki konular yer aldı. 

Paralel oturumlar arasından seçim yapmak doğrusu zor oldu. Creative Commons (CC) Türkiye kamu lideri olarak Türkiye'den zirveye katıldım. Zirveden rapor eden kişi hakkında bilgi vermek için bu ayrıntıyı paylaşıyorum. Zirvenin açılış, kapanış konuşmaları ve davetli konuşmalar canlı yayınladı. Canlı yayında izleyemediyseniz bile, bağlantılı linkten ulaşarak izlemenizi öneririm. 

Tekil oturumlar yerine, zirvede öne çıkan başlıkları paylaşmaya çalışacağım:

Open by default ( Varsayılan olarak açık)

Bu tamlamayı Türkçe'ye bu şekilde çevirdiğimde kulağı tırmaladığının farkındayım ve daha iyi olabilecek öneriniz var ise  duymayı gerçekten isterim. Avrupa Komisyonu'nun, Ufuk2020 çerçeve programı ile bağlantılı olarak, fon sağladığı tüm projeleri işaret ederek, 2017 itibariyle araştırma verisinin tamamen açık olacağını duyuralı çok oldu. Hükümetlerin açıklık (open government) politikaları yalnızca Avrupa'da değil, batı dünyasında ve Avustralya gibi diğer ülkelerde de son yıllarla epey yol almış durumda. Zirvenin gerçekleştiği Ontaria bölgesinin yönetiminde olan eğitim bakanları ve dijital ofis şefinin yaptığı açılış konuşmalarında, açık hükümet politikaları, bilgiye erişim hakkı, şeffaflık, açık veri ile yapılan projeler, yine açık politikalar paralelinde eğitimde fırsat eşitliği dile getirildi. Açık ders malzemeleri konusunda yaptıkları milyon dolarlık yatırımın anlatıldığı açılış konuşmasında, eCampusOntario tarafından kullanıma sunulacak açık ders kitabı kütüphanesi projesi tanıtıldı. Orta dereceli okullarda ders kaynaklarına herkesin eşit erişimini sağlamak üzere başlayacak Open Textbook Library for Ontario adlı proje hakkında detaylı bilgiye ilgili bağlantıdan erişebilirsiniz. Bu ve bu yazıda sözü geçen tüm projelerde CC lisanslarının kullanıldığını söylemeye gerek yoktur sanırım ama yine de altını çizmiş olalım. 

State of the Commons 2016

State of the Commons 2016 raporu zirve açılışının bir parçası idi. Creative Commons'ın bugün geldiği noktayı etkileyici sayılar ve grafiklerle açıklayan bu rapor, dünyanın her yerinden, ortak noktaları paylaşım, yaratıcılık, işbirliği ve bilgiye erişim olan  sanatçı, eğitimci, aktivist ve araştırmacının hikayeleri ile desteklenmiş. Rapor toplam on üç dilde erişime açık. 

Creative Commons Global Network Stratejisi 

İki yıl önceki zirveden bu yana, CC gelecek stratejini planlamak üzere bir dizi çalışma yaptı. Seksenin üzerinde ülkede temsilcileri olan, açık hareketinin ilgili tüm konu alanlarında faaliyet gösteren CC, geleceğe dair öncelikleri, organizasyon yapısı, kapsayıcı, yenilikçi iletişim stratejileri, sürdürülebilirlik planları gibi konuları gözden geçirdi. Dış kaynaklı bir araştırma şirketinin de sürece katıldığı, ülke temsilcilerinin de destek verdiği araştırma sürecinin sonunda bir strateji dokümanı yayınladı. Geçtiğimiz aylarda kamuoyu görüşüne de açılan bu stateji dokümanı zirve ile aynı tarihte yaşama geçti. Yeni network yapılanmasına Ekim 2017'de tam geçiş planlanırken, zirve katlımcıları ile bu geçişin adımları konuşuldu, tartışıldı. Söz konusu yeni yapılanmada öne çıkan başlıklar; iyileştirilen iletişim stratejisi ve değişen CC network yönetim şekli. Değişen yönetim yapısında Global Network Konseyi, Global Network üyeliği, partnerler ve ülke takımları yer alıyor. Ülkelerdeki temsilci kurumlar yerini ülke takımlarına bırakıyor. Mevcut temsilci kurumlar ve çalışanlar varlıklarını sürdürecekler ancak yeni şema içine yerleşmiş olacaklar. Bir güzel eklenti de, ülkeler üstü faaliyet alanlarında ortak çalışmalar yapılabilmesi için bu yapıda "platformlar"ın yer alacak olması. Bu değişimde pek çok detay var elbette ancak daha katılımcı bir yapılanma vadeden bu yapılanmayı, diğer tüm CC toplulukları gibi, biz de olumlu karşılıyoruz. Bu konuda detaylar netleştikçe, gelişmeleri CC Türkiye özelinde gelecek aylarda sizlerle paylaşıyor olacağım.

Copyright reformu

Dünyada -ve tabii ülkemizde de- telif hakları kanunları, özellikle de eğitim alanında, bugünün teknolojisi göz önüne alındığında yetersiz kalıyor. Yasal çerçevede, eğitim amaçlı kullanılan malzemenin, taşıyıcının özellikleri ile bağdaşmayan, kısıtlayıcı, eğitimin, öğrenimin potansiyelini düşüren bir yapı söz konusu. Küçük bir örnek vermek gerekirse, bilgi taşıyıcısı değiştikçe istisnalar değişebiliyor. Bir öğretmen DVD'deki filmi sınıfta öğrencilerine gösterebilirken, YouTube videosunun gösterimi kanunen istisnai durum niteliği taşımayabiliyor. Bir başka verilen örnek; aynı bilgi taşıyıcısını okul sınırları içinde öğrenciye göstermek ile okul dışında bir ders ortamında yapılan gösterim arasındaki kanuni yükümlülükler tamamen değişebliyor. Konu elbette bu özetten çok daha detaylı ve derin ancak zirve tartışmalarını ve Avrupa'daki hareketin çıkış noktasını betimlemek için bu şekilde özetliyorum. CC temsilcileri özelikle bu yıl içinde Avrupa Komisyonu ve WIPO ev sahipliğinde yapılan pek çok toplantıya katılarak, mevcut kanunlardaki istisna ve kısıtların özellikle eğitim malzemeleri söz konusu olduğunda ne kadar yetersiz kaldığını anlattılar ve bu konuda adım atmak için çağrıda bulundular. En önemli çağrılardan birini, Let's make copyright RIGHT RIGHT now sloganı ile yapılan çağrıyı bir an önce imzalamanız ve sürece katkıda bulunmanız için sizleri davet ediyorum. İmzanın sonlanması için yalnızca 11 gün kaldı. 

Made with Creative Commons

CC çalışanları Sarah Hinchliff Pearson ve Paul Stacey tarafından hazırlanan Made with Creative Commons adlı kitap, paylaşım ve açık iş modellerini konu alıyor. İçindeki bölümlerde dijital devrim, Creative Commons'ın doğuşu, değişen pazar, dijital commons'ın yararları, para kazanma gibi konular işlenirken, CC lisanları ile büyük işlere imza atan şirketlerin hikayeleri iyi uygulamalar başlığı altında veriliyor. Startuplar, girişimciler için bilgiyi paylaşırken inovasyonu hızlandırmak, pazar payını artırmak, işlerini büyütmek üzere faydalı bir içerik sunan bu kitap 5 Mayıs 2017'den itibaren bu adreste elektronik olarak erişime açılacak. Basılı kopyası için ise Amazon'dan ön sipariş verebilirsiniz.

UnCommon Women

Zirvenin bir başka sürprizi de Açık, Sosyal Değişim ve Teknolojinin kesiştiği noktada emek veren sıradışı kadınların (UnCommon Women) portreleriydi. Bu sürpriz, portrelerden oluşan bir boyama kitabı halini alacağını bilmediğimiz aktivite, CC Kanada Kamu Lideri Kelsey Merkley tarafından bir süre önce sosyal medyada sorduğu bir sorudan yola çıktı. Açık hareketinde önemli katkıları olan kadınlar için siz kimi aday gösterirdiniz sorusunu sormuştu. Çağrıya gelen yanıtlarda, en çok adı geçen sıradışı kadınların portreleri kitapçıkta yerini almış. Anlamlı olduğu kadar keyifli bir biçimde sıradığı kadınlar zirvede anılmış oldu. 

Zirveyi dikkat çeken başlıklarla özetlemiş oldum. Yazarken aklıma gelen daha pek çok konuyu, bu yazıyı zaman zaman güncelleyerek paylaşabilmek istiyorum. Umarım faydalı bulursunuz. Bunların yanısıra Creative Commons'a emeği geçen yüzlerce isimden bazılarını görmek için Faces of Commons adresindeki fotoğraflara göz atabilirsiniz.