Gerilla Açık Erişim Manifestosu / çeviren Zeki Çelikbaş

Zeki Çelikbaş'ın 2017 Aaron Swartz Günü anısına yaptığı çeviri metnidir. Metnin orijinali 2008 yılında Aaron Swartz tarafından yayınlanmıştır. Swartz, 1986-2013 yılları arasında yaşamış bir bilgisayar programcısı, girişimci ve internet aktivistidir. Zeki Çelikbaş'ın kelimeleri ile 'Yalnızca 26 yıl aramızda yaşayan bu dahi genç dünyanın şu an kullandığı; RSS feed, Creative Commons, Açık Erişim, Internet Archive ve Open Library'in (ve … daha başka şeyler) oluşumuna katkı sağlamıştır. 15 yaşında hakemli bir dergide makalesi yayınlanan bir dahidir. Aaron Swartz kimi kütüphaneciler için bir hırsız kimisi için ise kahramandır.' 2013 yılından beri Aaron Swartz günü kutlanmakta ve adına hackaton düzenlenmektedir. 

============================================

Gerilla Açık Erişim Manifestosu / çeviren Zeki Çelikbaş

Bilgi güçtür. Fakat tüm güçler gibi onu kendileri için saklamak isteyenler var. Dergiler ve kitaplarda yüzyıllardan beri yayınlanan dünyanın tüm bilimsel ve kültürer misarı artan miktarda sayısallaştırılıyor ve özel şirketler tarafından işleniyor. Bilimde en son gelişmeleri içeren makalelerimi okumak istiyorsun, Reed Elsevier gibi yayıncılara çok büyük paralar göndermen gerekiyor.

Bunu değiştirmek için mücadele verenler var. Açık Erişim Haraketi bilim insanlarının telif haklarını tamamen vermemeleri için yiğitçe savaştı, sonuçta çalışmaların bir kopyasının internette herkezin erişimine açık olmasını sağladı. Fakat en iyi senaryo ile bile bu gelecekteki çalışmalar için geçerli olacaktır. Şimdiye kadar yapılanlar ise kaybolacaktır.

Bu ödemesi çok yüksek bir bedeldir. Akademisyenleri işarkadaşlarının çalışmalarını okumak için para ödemeye zorlamak? Bütün kütüphaneleri taramak fakat yalnızca bu bilgiye google'dan erişmeye izin vermek? Bilimsel makalelere yalnızca Birinci Dünya'nın saygın üniversitelerinde olanların erişmesi, Peki ya Küresel Güney'de yaşayan çocuklar ne olacak? Bu çirkin ve kabul edilemez. 

"Kabul ediyorum," denilebilir, "fakat ne yapabiliriz ki? şirketler telifleri ellerinde tutuyor, erişim için korkunç büyük miktarlar kazanıyorlar, ve bu mükemmel bir şekilde yasal. – Onları durdurmak için yapacak birşeyimiz yok". Fakat yapabileceğimiz bazı şeyler var, bazıları ise zaten yapıldı: Kavgaya geri dönebiliriz.

Bu kaynaklara erişimi olanlar – öğrenciler, kütüphaneciler, bilim insanları – size bir ayrıcalık verilmiştir. Dünyanın geri kalanının erişemediği bu bilgi ziyafetinin bileti sizin elinizdedir. Fakat bu yetkinliği yalnızca kendiniz için tutamazsınız. Bunu dünya ile paylaşma göreviniz var. Ve ne yapmalı; şifrelerinizi meslekdaşlarınız ile paylaşabilir, arkadaşlarınız için indirme yapabilirsiniz.

Bu arada dışarıda elleri kilitli olanlar boş boş duruyor değiller. Sen yayıncılar tarafından kilitlenen bilgiyi özgürleştirmek ve arkadaşlarınla paylaşmak için elini taşın altına koymak için çekiniyorsun.

Fakat tüm bu işlemler karanlıkta gerçekleşiyor, gizli yeraltında. Buna hırsızlık veya korsanlık denilebilir, ahlaken bir geminin yağmalanması,  mürettabatının öldürülmesi ile içindeki bilgi hazinesinin paylaşımı ile eşdeğer tutulabilir. Ama paylaşım ahlaksız değil – ahlaki bir zorunluluktur. Yalnızca açgözlülük ile gözleri kör edilenler bir arkadaşının kopya isteğini reddedebilir.

Büyük şirketler, tabiki, açgözlülük ile kör edilmiştir. Faaliyet gösterdikleri alanın kanunları bunu gerektirir – Onların hissedarları azı için isyan ederler. Onlar ve politikacılar, ki onlara münhasır güc veren yasaları yapanlar yalnızca kimin kopyalayacağına karar veriyorlar.

Haksız yasaların takip edildiği yerde adalet yoktur. Şimdi aydınlanma zamanı, büyük sivil itaatsizlik geleneğimizle, muhalefet beyannamemizi bu halk kültürü hırsızlarına beyan edelim.

Nerede saklanıyorsa saklansın, bilgiyi almalıyız, onu dünya ile paylaşmak için kendi kopyamızı yapmalıyız. Telif hakkı dışında tutulan herşeyi almalı ve arşive eklemeliyiz. Bizim gizli veritabanlarını satın almak ve web'e koymamız gerekir. Bilimsel dergileri indirmeli ve makaleleri paylaşım sitelerine yüklemeliyiz. "Açık Erişim Gerillası" için savaşmamız gerekir.

Dünyada yeteri kadar olduğumuzda, bilgiyi özelleştirenlere karşı yalnızca güçlü bir mesaj göndermekle kalmayacağız – onu geçmişe gömeceğiz. Bize katılacak mısın?

Aaron Swartz
Temmuz 2008, Eremo, İtalya