Dijital Kültürel Miras Ağı ile tanışın
Bu yazıda konuk yazarlarımız Deniz Çit, Nurdan Atalan Çayırezmez, Aslı Batırbaygil ve Ertan Özcan, açık kültür alanında işbirliği içinde olduğumuz, çalışmalarını yakından izlediğimiz Dijital Kültür Miras (DKM) Ağı’nı anlatıyor, çalışmaları ve planları hakkında bilgi veriyorlar.
Görsel Jennifer Martin on Unsplash
Dijital Kültürel Miras Ağı’nı Türkiye’de dijital kültürel mirasa yönelik çalışmalar yapan gönüllüler olarak 2021 yılında oluşturduk. Uluslararası alanda dijital arkeoloji ve dijital kültürel miras konusunda ağlar oluşturulmakta, işbirlikleri yapılmakta ortak çalışmalar gerçekleştirilmektedir. CAA, ARIADNE Plus, Europeana ve SEADDA gibi ağ oluşturma çalışmalarına yönelik projeler gerçekleştirildiği, konferanslar düzenlendiği ve yayınlar hazırlandığı, ortak araştırma altyapılarının kurulduğu görülmektedir. Bizler de Türkiye’de dijital kültürel miras alanında uzmanların bir araya gelebilecekleri, Türkçe kaynak oluşturabilecekleri bir ağ oluşturmak istedik. Ağ olarak, dijital kültürel miras konusunda başta öğrenciler olmak üzere doğru bilgiye ulaşmak isteyenler için Türkçe kaynak üretmeyi ve altyapısını oluşturmayı ve uzman grubunu bir araya getirmeyi hedeflemekteyiz. Bunun yanı sıra bu alana yönelik Türkçe içerik oluşturarak, alanda eksikliği bulunan mevzuat, standart, rehber ve ilkeleri tespit edip, ilgili çalışma grupları kurulmasını amaçlıyoruz.
Amaçlarımızı gerçekleştirebilmek için bir koordinasyon kurulu tarafından faaliyetlerimizi yürütüyoruz. Grup üyeleri ile iletişimi; e-posta, slack, discord vb. kanallar üzerinden sağlayarak, gerekli görülmesi halinde çevrimiçi toplantılar düzenliyoruz. Ağdaki tüm çalışmaları gönüllü olarak, kar amacı gütmeden, gerçekleştiriyoruz. Ağ içerisinde farklı uzmanlık ve ilgi alanlarına sahip bireylerle çalışmak istenilen alanlarda fikir paylaşımında bulunuyor, birlikte öğreniyoruz. İlk etapta 4 farklı çalışma grubu oluşturup her çalışma grubunda ilgili alanda uzman ve çalışmak isteyen kişiler ile birlikte faaliyetlerimizi yürütmekteyiz. Bu Çalışma Grupları;
İletişim ve Sosyal Medya Çalışma Grubu : Ağın dijital ortamda görünürlüğünü arttırmaya yönelik çalışmalar yürütmek amacıyla kurulan grup, ağın iletişim faaliyetlerinden sorumludur. Sosyal medya ve iletişim konularında faaliyet planı yaparak, üretilen içeriklerin her türlü hedef kitleye ulaştırılmasını sağlamak amacıyla çalışıyoruz. Dijital kültürel miras konusunda güncel haber kanalı oluşturmak ve ilgili alana yönelik bilgi sağlamayı hedefliyoruz. Youtube kanalı üzerinden eğitim odaklı video içerikleri, İnstagram, Facebook, Twitter ve Linkedın kanalları üzerinden güncel duyurular, infografikler paylaşmaktayız.
Eğitim Çalışma Grubu : Kültürel miras alanında dijital veri üretimi, kullanımı ve organizasyonu, saklanması ve erişime açılması konusuna ilgi duyan kullanıcı, eğitmen ve öğrenci gibi ilgili kişileri bir araya getirerek bu alana yönelik eğitim içerikleri oluşturuyoruz. Oluşturulan içerikleri çevrimiçi dersler ve atölye çalışmaları halinde paylaşıyoruz. İlk aşamada konu ile ilgili kısa videolar oluşturarak youtube kanalında yükleyerek ilgililerle buluşturuyoruz.
İşbirliği Çalışma Grubu: Ağın faaliyetlerini ilgili kurum ve kuruluşlar, kişilerle paylaşarak bu alanda çalışma yürüten paydaşlarla gerekli işbirliğini sağlamak için faaliyetler yürütmektedir. ODTÜ Yerleşim Arkeolojisi Programı ile Wikimedia Türkiye Kullanıcı Grubu , Creative Commons Türkiye ve Müzeciler Derneği ile işbirliği içerisinde çalışmaktayız. İşbirlikleri konuları arasında açık kültür ve açık veri konusunda farkındalığı artırmak, benzer konularda fikir alışverişinde bulunmak ve dijital kültürel miras ve müzecilik alanında eğitim alanında faaliyetler yürütme konuları yer almaktadır.
Bilgisayar Destekli Arkeoloji Çalışma Grubu (CAA: Computer Applıcatıons of Archaeology): Grup olarak, uluslararası alanda yıllardır dijital arkeolojiye katkıda bulunmuş Computer Applications Archaeology organizasyonu ile yakın birliktelik kurmayı amaçlıyoruz. Öncelikle Doğu Akdeniz ülkeleri ile sosyal ve akademik anlamda bu alandaki işbirliklerinin geliştirilmesine olanak tanımak istiyoruz. Grubun amaçları arasında; CAA’in sağladığı burslardan, çalışma planlarından ağ üyelerini haberdar etmek, CAA tarafından oluşturulan veri koruma ve etik belgelerini inceleyerek ve çevirisini yaparak Ağ’a kazandırmaya çalışıyoruz. Bu sayede içeriklerin kullanımını Türkiye’de yaygınlaştırarak, dijital kültürel miras kavramının bilinilirliği ve farkındalığını sağlayabiliriz. Bilgisayar Destekli Arkeoloji çalışmaları arkeolojide bilgisayarların analizde, görüntüleme ve yayınlanmasında ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile birlikte yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada grup üyelerimiz var olan açık verileri yeniden kullanarak İzmir için farklı dönemlere ait harita verilerine yönelik bir web uygulaması geliştirmeye çalışmaktalar. Kültürel miras kurumlarının verilerinin yeniden kullanımı ile geçmişi anlamaya yönelik farklı analizlerin yapılabilmesinin mümkün olacağını düşünüyoruz. Açık erişim olarak sunulan tarihi İzmir Haritaları açık kaynak kodlu yazılımların kullanılması ile hazırlandı. Düşük bütçeli örnek proje olarak geliştirilen İzmir haritalari, içerikten çok kaynak kod ile bu alanda proje yapacak olanlara yol göstermeyi amaçlamıştır. Buna benzer düşük bütçeli WebGIS ve VR projeleri geliştirilme aşamasındadır.
DKM Ağı olarak, ilgili alandaki uzmanların destekleri doğrultusunda çeşitli eğitimler ile grup üyelerinin de bilgi ve deneyimlerini geliştirmeye özen göstermekteyiz. Wikimedia Topluluğu Kullanıcı Grubu Türkiye ile gerçekleştirdiğimiz Vikipedi eğitimi ile Vikipedi:GLAM/Dijital Kültürel Miras Ağı sayfası oluşturduk. Böylece grubun çalışmalarına Vikipedistlerin de katkı verebilmesi sağlandı. Vikipedistlerin de destekleri ile bu alanda Türkçe içeriğin artırılabileceğini düşünüyoruz. Ağdaki uzmanların içerikleri belirli zamanlarda kontrol etmesi ile sayfada güncel ve sağlıklı içerik sunulmasını sağlamış oluyoruz. Örneğin Vikipedi:GLAM/Dijital Kültürel Miras Ağı/Yayınlar sayfasında Dijital Kültürel Miras konusundaki yayınları bir araya getirmeye çalışıyoruz. DKM Türkiye Ağı’nın web sitesi üzerinden de, güncellemeler yaparak bilgi paylaşımında bulunuyoruz. Kültürel bellek kurumları için Vikipedi:GLAM, vikiveri vb. projelerin hem verilerini oluşturmaları, paylaşmaları, hem de görünür kılmaları açısından önemli olduğunu düşünüyoruz.
Ağ çalışmalarını kamuoyu ile paylaşmak amacı ile sempozyum ve konferanslara da katılım sağlıyoruz.Gerçekleştirdiğimiz sunumları Wikicommons’a ekleyerek açık lisanslarla paylaşıyoruz.
- UNAK2022 sempozyumu kapsamında Konya’da; “Kütüphanelerin Geleceğinde Vikipedi Kullanımı, Dijital Kültürel Miras Ağı Vikipedi:GLAM Sayfası Örneği”
- Archaeo-Informatics konferansında İstanbul’da; Digital Cultural Heritage Network in Türkiye
- SEADDA Workshop’unda Ankara’da; DKM Türkiye (Digital Cultural Heritage Network Türkiye) Civil Initiative.
Bu başlıkları Vikipedi üzerinden “Sunumlar” başlığı altında bir araya getirmekteyiz.
Dijital kültürel miras alanında müze, kütüphane, arşiv ve ilgili kurumların üzerinde çalışması bu alandaki kaynakların alanda çalışanların ve öğrencilerin hizmetine sunulması için birlikte sivil toplum olarak neler yapabiliriz fikri üzerinden yola çıktık. Deneysel ve inovatif çalışmalara açık dinamik ekibimizi, kültürel miras verilerinin ve bilgilerinin hem sürdürülebilirliğini hem de kalitesini artırabilecek bir fırsat ve bir araç olarak görüyoruz. Viki GLAM projemizin de kültürel bellek kurumlarının çalışmalarının sürdürülebilirliğine, vatandaş bilimi, birlikte çalışabilirlik ve açık erişim, bağlı veri gibi konulara atılan bir adım olarak görüyoruz. Gelecekte bu alanda önemli çalışmalar yapılabileceğini düşünmekteyiz.
