Açık Erişim Arşivler Konfederasyonu (Confederation of Open Access Repositories), COAR geçtiğimiz hafta COVID-19 konulu kaynakların keşfini kolaylaştırmak, makine tarafından okunabilir özellikte olmasını sağlamak için arşiv yöneticilerine yönelik öneriler yayınladı. Öneriler kapsamında, yayın ve veri girişlerinde eklenmesi gereken temel üst veri elementleri arasında Creative Commons lisansları da yer alıyor. Orjinalini COAR’ın web sitesinde bulabileceğiniz yazının çevirisini aşağıda paylaşıyoruz.
Dünya genelinde, COVID-19 ile ilgili araştırmalar daha önce görülmemiş bir oranda gerçekleştiriliyor ve erken araştırma çıktılarının uluslararası düzeyde hızlı paylaşımı kritik önem taşıyor. Çoğu hükümet ve fon sağlayıcı kurum, COVID-19 çıktılarının ön baskılarına ve veriye hemen (gecikmesiz) açık erişim koşulunu getiriyor. Dünyada 5.000’in üzerinde açık arşiv, veri, makale, ön baskı ve diğer önemli araştırma ürünlerine erişim sunarken, uluslararası açık arşiv ağları kritik araştırma altyapısını temsil ediyor. Açık arşivlere koordineli ve birlikte işlerlik prensibi ile yaklaşım, COVID-19 kaynaklarının geniş ölçüde varlığını ve bulunabilirliğini sağlayacak.
Bu amaçla, ilgili topluluğun katkısı ile, COAR açık arşivlerin ve arşiv ağlarının yerine getirmesi gereken bir dizi öneride bulunmaktadır:
Açık arşivler
- COVID-19 ile ilgili her türlü araştırma çıktısını kendi yerel, disiplin-spesifik/tematik veya ulusal açık arşivinizde derlemek için yerel topluluklarla çalışın (bkz. konu başlıkları)
- Tavsiye edilen temel üst veriyi sağlayın ve kaynakları COVID-19 ile etiketlediğinizden emin olun
- Açık arşivin ulusal ve/veya uluslararası derleyiciler tarafından indekslendiğinden emin olun
Açık arşiv ağları
- Ulusal ve uluslararası derleyici platformlarda COVID-19 ile llgili kaynakların üst verisinin küratörlüğüne yardımcı olacak uygulama topluluğu oluşturun
- COVID-19 kaynaklarının açık arşivlerde depolanması konusunda ulusal ve bölgesel fon sağlayıcı, hükümet ve üniversite yönetimleri ile iletişim kurun ve teşvik edin
- Ülkenizde veya bölgenizde yaygın, birlikte işler özellikteki üst veri şemalarının kullanımını teşvik edin
- İçeriğinizin bulunabilir olması için ulusal derleyicilerin, diğer arşiv ağları tarafından indekslendiğinden emin olun
Önerilen temel üst veri elementleri:
Kimi bölgeler veya disiplinler, fonlanan araştırmalar için hali hazırda daha kapsamlı üst veri gereksinimleri benimsemiş olabilir. Bulunabilirlik, yeniden kullanım ve güvenilirliği desteklemek için COAR, açık arşivlerdeki (ve diğer platformlardaki) COVID-19 kaynakları için aşağıdaki -en temel, minimum- üst veri elementlerini tavsiye etmektedir:
- Başlık, yaratıcı, tarih
- ORCID ID
- Konu alanında anahtar kelime: COVID-19
- Kaynak türü: COAR Kaynak Türü Sözlüğü (Sürüm 2.0)
- Versiyon türü: COAR Kontrollü Sözlükler – taslak v1
- CC lisansı (CC0, CC-BY)
- Kurumsal kimlik, ör. ROR (“dc.description.sponsorship” veya “dc:contributor” alanı)
- Uygulanabilir ise – fon sağlayıcı kurum adı veya ID, ör. FundRef (“Funding Reference” veya “dc.description.sponsorship” veya “dc:contributor” alanı)
- Uygulanabilir ise – hibe sağlayan kurum adı veya proje adı/numarası (“Funding Reference” veya “dc.description.sponsorship” veya “dc:contributor” alanı)
Bir açık arşive erişimi olmayanlar, araştırma sonuçlarını Zenodo, arXiv, veya diğer uygun açık arşivlerde depolayabilirler.