CC Global Zirvesi için Lizbon’daydık
Creative Commons 2019 Global Zirvesi bu yıl Portekiz’in Lizbon şehrinde gerçekleşti. Dünyanın 59 ülkesinden 400’ün üzerinde katılımcının yer aldığı zirve programında açık kavramı farklı topluluklar ve sektörler tarafından her açıdan ele alındı. Creative Commons tematik platformları, açık GKAMlar (Galeriler-Kütüphaneler-Arşivler-Müzeler), açık eğitim, telif hakları reformu, kamu malı eserlerin yasal konumları, aktivizm, etik, gelişmekte olan ülkelerde bilgiye erişim, dijital arşiv ve CC Search konuları programın ağırlıklı konuları idi. Programın tamamı zirve web sitesinden erişebilir halde. Sunum dosyaları ve açılış konuşmaların videoları da yakın zamanda siteye eklenecektir. Bu konuda gelişme olduğunda hem bu yazıda güncelleme yapacağız hem de sosyal medya kanallarımızdan sizlere duyuracağız.
Bu yılki zirvede Creative Commons Türkiye’yi Şube Lideri Orçun Madran ve Şube Temsilcisi İlkay Holt olarak iki kişi temsil ettik. Programın tamamını bir yazıda toplamak mümkün olmasa da katıldığımız oturumlardan dikkat çeken konuları ilginize sunuyoruz.
GKAM Creative Commons tematik platformlarından biri. Zirve boyunca birkaç oturuma konu olan platform çalışmaları arasında, AçıkGKAM (OpenGLAM) prensiplerinin yaygınlaştırılması, aynı zamanda da geniş kapsamlı olan bu prensiplerin uygulanabilirliğini artırmak için yeni deklarasyon çalışması var. Bu deklarasyon, yakın zamanda gerçekleştirilen bir anket çalışması temel alınarak oluşturuldu. İlgilenenlerin geri bildirimine açık olan deklarasyonu zirvedeki oturumda da tartışmaya açıldı. Deklarasyonun, Budapeşte Açık Erişim Girişimi Deklarasyonu’nun yıl dönümü ile aynı güne (14 Şubat) denk getirilerek yayınlanması planlanıyor.
Telif hakları iletişimi oturumunda CC savunuculuğunun temel konuları olan lisansların fonksiyonlarının açıklanması, açık lisansların kullanıldığı materyallerin yaratılmasını teşvik eden kanun ve politikalar, telif hakkı kanunlarının esneklikleri, ve telif hakları reformuna yer verildi. Bu konular etrafında kamunun telif hakları eğitimi konusunda başarılar ve başarısızlıklar ele alınırken, farklı paydaşlara nasıl yaklaşımda bulunabileceğinin örnekleri verildi. Varsayalım eğitim materyallerinde CC lisanslarının kullanımını savunuyoruz. Çalıştığımız kitleye yaklaşırken sormamız gereken sorular arasında kaynağın yaratıcısı kim, bağlı bulunduğu kurum/organizasyon/ topluluk kim, misyonları ne, kullanıcı hakları bu kişi veya kurumlar için neden önemli, engeller neler olabilir, yaratılan eserden fayda nasıl artırılır, maliyet ve riski nasıl azaltılır soruları faydalı olabilir. Oturum sonunda bu sorular etrafında bir grup çalışması da yapıldı.
Creative Commons bilimden sanata her alanda paylaşım ve kültürel değişimi kapsıyor. Yıldırım konuşmalar oturumunda, bunlara güzel bir örnek Barcelona film festivalinden verildi. BccN Barcelona Creative Commons Film Festivali, adından anlaşılacağı üzere CC lisanslı filmlerin yer aldığı bir proje ve toplumda paylaşım, özgür kültür ve remix kültürünün tutundurulması için örnek bir aktivite.
Wikimedia zirve boyunca pek çok oturumda farklı açılardan toplantı programının ağırlıklı parçası oldu.Fransa’da Wikipedian bir grubun inisiyatifiyle gerçekleştirilen WikiFundi projesi, internet erişiminde zorluk yaşayan, gelişmekte olan ülkelerde çevrimdışı hizmet getiren bir proje. Çevrimdışı bağlantıyı sağladıkları servis olarak ise Kiwix hakkında da bilgi verdiler. WikiFundi, okullarda genç ve çocukların wikipedia içerik oluşturması ve/veya edit etmesini sağlıyor. Böylelikle hem yerel içeriğin ilk ağızdan dünyanın erişimine sunulmasına hem de bu bölgelerin Wikipedia içeriğine katkısı sağlanıyor. Wikimedia hizmetlerinin yalnızca Wikipedia’ya erişim açısından değil, toplumun sınırlı kaynağa sahip kesimlerinin bilgiye erişim ve teknik becerilerini geliştirmesi için yarattığı değer de çok büyük, çok önemli. Bu nedenle ülkemizde Wikimedia hizmetlerine erişim yasağının bir an önce kaldırılması gerek.
Geçtiğimiz haftalarda beta sürümünden canlı yayına geçtiğini duyurduğumuz CC Search için gelecek dönem planları, zirve programının önemli konularından biriydi. Daha önceki yazımıza ek olacak en önemli haber, bu arama platformunda BY (atıf) koşulu ile lisanslanmış eserlerin takibini yapabileceğimiz bir sistemin geliştiriliyor olması. Bu takip özelliği ile, özellikle de esere doğru atıf yapılıp yapılmadığını görmek, yanlış kullanımları önlemek mümkün olacak gibi görünüyor. CC Search, her hafta perşembe günü projenin GitHub hesabı üzerinden yeni sürümünü yayınlıyor. Yine her hafta Cuma günleri ise topluluktan geri bildirimleri alıyor. 6 kişilik bir ekibin yer aldığı projeye verilebilecek her türlü destek çok kıymetli. Creative Commons’ın GitHub hesabındaki tüm projeleri takip edebilir ve destek vermek istediğiniz konuda proje takımları ile bağlantıya geçebilirsiniz. Şu an için görseller üzerinde yapılan tarama ve dizinleme çalışmaları projenin yol haritası kapsamında 2019’un Eylül ayında açık metinleri, Aralık ayında ise ses dosyalarını kapsayacak. Bu konudaki gelişmeleri sizlerle paylaşıyor olacağız.
Bu yılki açılış konuşmaları CC topluluğu içinde başarılı projeleri ile öne çıkan isimlerden oluştu. Avrupa Parlamentosu’nda geçtiğimiz ay oylanan ve tümüyle olmasa da önemli sonuçlar elde edilen Telif Hakları Yönetmeliği için yapılan lobi faaliyetlerinin aktif isimlerinden Natalia Mileszyk, PalestineOpenMaps.org projesi ile açık haritaları kullanarak tarihsel haritaları tekrar canlandıran ilk Bassel Khartabil Özgür Kültür Bursiyeri Majd Al-Shihabi, kadın hakları ve liderliği konusunda çalışan, UnCommon Women boyama kitabının yaratıcısı ve UnCommon Women’in kurucusu Kelsey Merkley, ve Theft! A History of Music kitabı ve belgeselinin yaratıcıları Duke Kamu Malı Çalışmaları Merkezi’nden James Boyle and Jennifer Jenkins bu isimlerden bazılarıydı.
Bir başka keyifli ve öğretici oturum ise Yeni Zelanda CC topluluğunun, CC lisanslarının kullanımını poker oyunundan esinlenerek geliştirdikleri CC Release Em Poker oldu. Oyunun geliştirilme hikayesini hem dinledik, hem oynadık. Türkçe’ye küçük uyarlamalar ile bu oyunu gelecek dönemde CC Türkiye eğitim ve sunumlarımızda da kullanacağız.